Młyn Henryka Szancera / 1846 r.

Młyn Szancera

Młyn Szancera

 

Długo kazaliśmy Wam czekać na kolejny artykuł wraz z filmem o architekturze Tarnowa. Ale miejmy nadzieję, że uda nam się Wam to wynagrodzić. Dziś, wspólnie opowiemy Wam pewną historię. Film przygotował Krystian Kobos z Pixel Studio.

 

 

 

Młyn Henryka Szancera / 1846 r.

 

 

 

U zbiegu ulic Kołłątaja i Starodąbrowskiej patrzymy dziś na ruiny obiektu młyna, kiedyś jednego z najnowocześniejszych obiektów przemysłowych w Tarnowie. Młyn grysikowy o napędzie parowym, powstał w 1846 r. za sprawą Henryka Szancera. W skład kompleksu wchodziły takie obiekty, jak młyn zbożowy, kaszarnia, spichlerz i laboratorium przemysłowe. Całość o konstrukcji drewniano-murowanej, objęta ochroną konserwatorką jako element układu historyczno-urbanistycznego miasta. [1]

Rodzina Szancerów swymi korzeniami prawdopodobnie wywodziła się z Nowego Sącza, jednak swą obecność zaznaczyła w całej Europie. Byli to ludzie związani z nauką, sztuką, kulturą i polityką. [2]

Henryk Szancer utworzył Przedsiębiorstwo Tarnowskie Młyny Parowe, które działało wyśmienicie i przynosiło tak znaczące zyski, iż właściciel mógł inwestować w modernizację oraz utworzenie w 1865 roku kolejnego młyna parowego w Tarnowie. Kolejne powstawały w Przemyślu, Stanisławowie i Bochni przyczyniając się do rozkwitu przemysłowego Galicji. Postać Henryka Szancera honorowego obywatela miasta Tarnowa, wywarła duże znaczenie. Był dobroczyńcą, filantropem, członkiem Rady Miasta, odznaczonym Orderem Franciszka Józefa, po śmierci pochowany na Cmentarzu Żydowskim w Tarnowie. W latach dwudziestych nastąpiło kilka kryzysów i nietrafionych inwestycji, co zapoczątkowało powolny upadek przedsiębiorstwa, nieumiejętne zarządzanie wielu udziałowców spowodowało w efekcie wielkie straty. Synowie Henryka Szancera, Artur, Karol i Henryk próbowali przywrócić świetność obiektowi, bezskutecznie co doprowadziło jednego z nich, do śmierci samobójczej. Młynem zajął się wówczas Karol, wraz z małżonką udało mu się uchronić firmę od upadku, dzięki zmianie usług, polegającej na zaprzestaniu sprzedaży, a zapoczątkowaniu mielenia ziarna mu powierzonego. Młyn prosperował do sierpnia 1939 roku, kiedy nastąpił pierwszy kryzys i bank zażądał licytacji obiektów. Po wkroczeniu hitlerowców do miasta, zajęli oni kompleks i działał on do 1945 roku. Karol Szancer, wraz z rodziną wyjechał do Warszawy uciekając przed masowymi mordami nazistów, gdzie pozostał do końca powstania warszawskiego. [3]

Artur Szancer, krytyk teatralny, dziennikarz i doktor praw Uniwersytetu Jagiellońskiego, oraz doktor nauk humanistycznych zmienił nazwisko na Roman Szydłowski, napisał m.in. książkę pt.”Wojna zaczęła się w Tarnowie”. [4]

Po wojnie, przedsiębiorstwo znacjonalizowano, a przestało działać wraz z upadkiem PRL-u. W 2006 roku kompleks po niedziałającym już młynie, kupiło miasto Tarnów. Rozpoczęło się śmiałe snucie planów na temat inwestycji w kulturę, a miejsce miało nazywać się „Młynem Sztuki”. W przestrzeniach kilkukondygnacyjnego obiektu miała powstać galeria sztuki. Podczas obchodów Dni Tarnowa 2006, wystawiono prace Jerzego Skolimowskiego i Ryszarda Horowitza. Tamten rok to również m.in. wernisaż wystawy Andrzeja Dudzińskiego “Dyptyki koperty” w ramach festiwalu Art Fest, oraz wernisaż fotografików – Janusza Foglera i Wojciecha Druszcza. [5] [6]

A podczas dwudziestej edycji Tarnowskiej Nagrody Filmowej, Andrzej Wajda odebrał tam nagrodę im. Szczepanika za całokształt twórczości. [7]

Niestety…Miasto w 2009 roku sprzedało teren, wraz z zabudowaniami prywatnemu inwestorowi, który wg informacji prasowych miał zadbać o obiekt, wyremontować go i utworzyć tam hotel z restauracją. W 2015 roku doszło do serii pożarów, które zostały uznane przez powołanego biegłego, na zlecenie prokuratury, za celowe podpalenie. [8]

Do tego momentu, kompleks ten stanowił jedyny, zachowany obiekt młyna działający w przedwojennym Tarnowie. [9]

Po pożarze obecny właściciel wystąpił o zmianę w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego z działalności kulturalnej na mieszkaniową, co nastąpiło. Co więcej, przychylni temu pomysłowi są: Komisja Rozwoju Miasta oraz miejscowy konserwator zabytków. [10]

Z kulturą i sztuką, związana jest zawodowo, prawnuczka założyciela młyna, Elizabeth Szancer.

„(…) jest wybitną kuratorką sztuki. Pracuje dla muzeów i kolekcjonerów prywatnych z USA, w tym dla Whitney Museum of American Art, Ronalda S. Laudera i Nelsona Rockefellera.” [11]

W wywiadzie, który udzieliła dla miesięcznika miejskiego, podkreśla jak ważny jest dla niej Tarnów i historia związana z młynem. Oferuje w nim swą pomoc w poszukiwaniu inwestorów, chcących odmienić młyn w miejsce odpowiednie dla sztuki. A Tarnów byłby miejscem przyciągającym turystów i pasjonatów historii, architektury, kultury i sztuki.

M&M

 

 

 

[1][8] Młyn Szancera, wikipedia .pl

[2] Zaprzałka Ryszard, „Szancerowie”, archiwum 2008-2014, tarnowskikurierkulturalny .pl

[3] „Szlak tarnowskich żydów. Młyn Szancera”, m. tarnow. travel

[4] Roman Szydłowski, wikipedia .pl

[5] „Wystawy fotografików – Foglera i Druszcza”, tarnow. net. pl, 20 października 2006 r.

[6] Agnieszka Cichy, „Z miłości do sztuki, czyli krótka historia festiwalu ArtFest wTarnowie”, bwa. tarnow. pl

[7] Armata Jerzy, „Wajda. Portret zwielokrotniony”, tarnowskanagrodafilmowa. pl

[9] „Młyn Szancera”, visitmalopolska. pl

[10] Chwał Paweł, „Tarnów. Na ruinach młyna Szancera powstaną mieszkania?”, artykuł z 15 listopada 2015 r., gazetakrakowska.pl

[11] Motak Daniela, „Patrząc na młyn Szancera” str.12-13, październik 2016, miesięcznik miejski, Tarnów .pl, ISSN 2080-296X

 

historia Tarnowa, architektura Tarnowa, małopolska, Kraków, zabytki Tarnowa, kultura Tarnowa, dziedzictwo kulturowe, zabytki Krakowa,

Więcej podobnych artykułów, tutaj.